Introspekcja - introspection

obserwowanie, badanie własnych przeżyć psychicznych, a więc zjawisk i procesów jakie zachodzą w świadomości człowieka, czyli samoobserwacja. Introspekcja jest przeciwieństwem do ekstraspekcji, której przedmiotem są zjawiska świata zewnętrznego.
Psychologia przez długie lata (od Sokratesa do Bergsona) opierała się na metodzie subiektywnej. Wykształciła nawet kierunek zwany introspekcjonizmem, który uznaje introspekcję za podstawową metodę poznawania zjawisk psychicznych. Taka metoda poznawcza ma naturalnie wiele wad, jakimi są: trudność zachowania obiektywności przez osobę obserwującą samą siebie, trudność precyzyjnego komunikowania innych swoich spostrzeżeń z powodu ograniczeń języka, niemożność dotarcia do zjawisk podświadomych itp.
Kierunek ten został zanegowany przez behawiorystów, którzy postanowili zajmować się wyłącznie zachowaniami obserwowanymi z zewnątrz. Zredukowali poznanie do związku SR (bodziec–reakcja), co oczywiście zawęziło znacznie poznawanie złożonej natury zjawisk psychicznych.
[J. Penc]