Racjonalizacja - rationalization

świadomie stosowane sposoby postępowania mające na celu osiągnięcie większego wyniku użytecznego we wszelkiego rodzaju działalności przy mniejszym nakładzie, wysiłku, środków i czasu. W odniesieniu do zarządzania racjonalizacja oznacza dążenie do usprawniania wszystkich podsystemów organizacji i wszystkich rodzajów czynności w taki sposób, aby były uwzględniane wzajemne oddziaływania, kooperacja czynników i współpracy w celu osiągnięcia efektu synergii.
Racjonalizacja w zarządzaniu powinna się opierać na strukturze procesu decyzyjnego, jako że proces racjonalizacji to proces racjonalnego decydowania. Może więc być ona realizowana w kilku następujących po sobie fazach:
 opis postawionego zadania i sformułowanie celu;
 określenie preferencji celów – celów racjonalizacji;
 analiza ogólna i ustalenie ważnych punktów racjonalizacji;
 poszukiwanie ,,słabych miejsc”, względnie problemów racjonalizacji;
 poszukiwanie wariantów rozwiązań dla określonych celów racjonalizacji i ich przedstawienie;
 ocena tych wybranych wariantów na podstawie analizy konsekwencji (kosztów i efektów) z punktu widzenia przyjętych kryteriów (celów);
 wybór optymalnego (satysfakcjonującego) wariantu rozwiązań, tzn. z uwzględnieniem opłacalności;
 zaplanowanie wdrożenia i pokonywania oporów związanych z jego implementacją,
 porównywanie stanu istniejącego ze stanem pożądanym.
Skoro racjonalizacja oznacza działania podejmowane według zasad racjonalnego decydowania, to w poszczególnych fazach mogą być stosowane techniki, które wykorzystuje się w preparacji procesów decyzyjnych, a więc takie jak: burza mózgów, technika delficka, analiza morfologiczna, metoda scenariuszy, macierze systemowe, drzewa zależności, techniki sieciowe itp.
[J. Penc]