Teorie wzmocnienia motywacji - motivation reinforcement theories

teoria modyfikacji zachowań; teoria przyjmująca założenie, że ludzie postępują tak, jak postępują, ponieważ nauczyli się w przeszłości, że pewne zachowania wiążą się z przyjemnymi efektami, a inne z nieprzyjemnymi. Na ogół ludzie wolą efekty przyjemne, toteż starają się unikać zachowań, które mogłyby mieć dla nich przykre konsekwencje (np. nieprzestrzeganie prawa). Wychodząc z założenia, że skutki postępowania jednostki w określonej sytuacji wpływają na jej zachowania w przyszłych podobnych sytuacjach, opracowano różne techniki zmieniania postępowania ludzi. Najważniejsze z nich to pozytywne wzmocnienie, uczenie unikania, wygaszanie i karanie.
Pozytywne wzmacnianie stanowi konsekwencję poprzedniego zachowania, które zachęca do jego powtórzenia. Jest ono definiowane jako bodźce, które zwiększają prawdopodobieństwo poprzedzającej je reakcji. Wzmocnienia mogą być pierwotne lub wtórne. Wzmocnienia pierwotne, jak woda czy pokarm, zaspokajają potrzeby biologiczne, wzmocnienia wtórne są nagrodą ze względu na pozytywne skojarzenia w przeszłości dla danej osoby. Są to np. pochwały, awanse, pieniądze. Uczenie unikania następuje wtedy, gdy poszczególne osoby unikają lub uciekają od nieprzyjemnych konsekwencji. Podstawą większości praworządnych zachowań w każdym społeczeństwie jest uczenie się unikania. W pracy ludzie starają się unikać krytyki, narażenia się na śmieszność czy niezadowolenia przełożonego.
Wygaszanie ma na celu redukowanie niepożądanych zachowań i polega ono na braku wzmocnienia po niepożądanym zachowaniu; zachowanie, które się ignoruje, z czasem zanika lub ulega wygaszeniu. Karanie jest radykalnym środkiem zmiany zachowania. Wywiera ono natychmiastowe skutki, polegające na powstrzymaniu się przez karanego od niepożądanych działań. Kara jest najłatwiejszym środkiem oddziaływania i jest uważana za najskuteczniejszy środek wychowawczy, jest też dominującym środkiem sterowania ludzkimi zachowaniami. Jest ona jednak środkiem o ograniczonym działaniu: wskazuje karanej osobie jedynie to czego nie należy robić, a nie to co robić należy, a poza tym tłumi ona zachowanie, za które się karze, ale niekoniecznie wyklucza je z repertuaru reakcji.
[J. Penc]