Zmęczenie - fatigue, tiredness

wrażenie złego samopoczucie połączone z obniżeniem zdolności do działania, pojawiające się po znacznym wysiłku. Zmęczenie zakłóca sprawność działania i intensywność pracy.
Zjawisko zmęczenia jest wynikiem działania na organizm ludzki różnorodnych obciążeń, związanych z charakterem samej pracy i ze środowiskiem, w którym się ona odbywa. Spełnia ono rolę czynnika obronnego przed uszkodzeniem organizmu i regulującego oraz sygnalizującego osiągnięcie indywidualnej granicy czasu pracy lub jej obciążenia, której przekroczenie może doprowadzić do wyczerpania zdolności jej kontynuowania.
Zmęczenie pojawia się wcześniej niż następuje kres wytrzymałości wysiłkowej człowieka. Nawet przy dużym zmęczeniu istnieją jeszcze poważne rezerwy energii, które mogą być uruchomione np. pod wpływem poczucia niebezpieczeństwa czy innych stanów emocjonalnych.
Rozróżnia się kilka stanów zmęczenia, a mianowicie: zmęczenie ostre, zmęczenie umiarkowane, przemęczenie i znużenie.
Zmęczenie ostre występuje wtedy, gdy maksymalny wysiłek doprowadza organizm do zupełnego, choć przemijającego wyczerpania. W trakcie pracy w przemyśle zdarza się to przy niewłaściwej organizacji pracy, doprowadzającej do nieracjonalnego rozłożenia wysiłków w czasie, wypadków lub awarii.
Zmęczenie umiarkowane powstaje przy pracy o średnim natężeniu. Przy dostatecznym wypoczynku zmęczenie to nie stwarza zagrożenia dla zdrowia.
Przemęczenie, czyli zmęczenie chroniczne (przewlekłe), rozwija się jako czynnik nakładających się stanów zmęczenia ostrego lub umiarkowanego w warunkach niedostatecznego wypoczynku. Takie zmęczenie przeradza się w stan trwały, co nadaje mu cechy patologiczne. Przemęczenie powoduje obniżenie odporności psychicznej, wyrażające się ogólną astenią (brak sił lub osłabienie nie mijające mimo odpoczynku), rozproszonymi bólami, obniżeniem sprawności intelektualnej (niemożność skupienia uwagi, luki w pamięci), zaburzeniami snu i nastroju.
Znużenie jest stanem nerwowo-psychicznym uniemożliwiającym kontynuowanie pracy, albo co najmniej ograniczającym czynności robocze człowieka. Występuje ono przy pracach charakteryzujących się dużą monotonią a także przy braku zainteresowania ze strony pracowników. Likwidacja znużenia nie wymaga odpoczynku, lecz wprowadzenia czynników pobudzających (wesoła muzyka, rozmowa, gimnastyka).
[J. Penc]